نظرمقام معظم رهبری دربازه نقش سیاسی_ اجتماعی زنان

بسم رب الشهداء و الصدیقین
السلام علیک ایتها الصدیقة الشهیدة، فاطمة الزهراء
بازخوانی متن سخنرانی مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنه ای در شهریور ماه سال 1375 در جمع گروهی از زنان شهر ارومیه
 

بسم‏اللَّه الرّحمن الرّحیم‏

الحمدللَّه ربّ العالمین. والصّلوة والسّلام على سیّدنا، ابى‏القاسم محمّد و على آله الأطیبین الأطهرین المنتجبین، الهداة المهدیّین
در کشور ما، به هنگام مقدّمات پیروزى انقلاب که زنان در میدانهاى عظیم مبارزه سیاسى حضور پیدا کردند و نقش خودشان را به اثبات رساندند،وضع تا حدود زیادی عوض شد.
نقش اجتماعات زنان در پیروزى انقلاب، به احتمال زیاد از اجتماعات مخصوص مردان بیشتر بود. یعنى حضور زنان در مبارزات عمومى و سیاسى، یک نقش چند گانه داشت. مرد یک نفر بود و خودش مى‏آمد در مبارزات یا در اجتماعات و راهپیماییها شرکت مى‏کرد. همین و بس! اما وقتى زنِ خانه، خود را در مبارزه سهیم مى‏دانست و وارد میدان مى‏شد، در واقع خانه‏اى را که در آن، مرد و زن و فرزندان هستند، به صحنه مى‏آورد و خانواده‏اى را در میدانِ مبارزه حاضر مى‏کرد. در جنگ نیز همین طور بود. یعنى اگر خانواده‏هاى شهدا - مادران و همسران - صبر نمى‏کردند، جنگ دچار مشکلات بسیار بزرگى مى‏شد. در آن مقطع، نقش زنان، بسیار برجسته بود. انقلاب و جنگ، زنان ما را در جامعه از آگاهى و رشد سیاسى برخوردار کرد. زن، وقتى با سواد باشد و از آگاهى سیاسى برخوردار شود، کسى نمى‏تواند به آسانى به او زور بگوید و حقّش را پایمال کند. اینها غنیمتهایى بود که در انقلاب براى زنان پیش آمد.
زن را از سه دیدگاه مى‏شود مورد ملاحظه قرار داد تا بینش اسلامى نسبت به او آشکار شود.
یکی (دیدگاه اول)
نقش زن به عنوان انسانى در راه تکامل معنوى و نفسانى است که در این دیدگاه، زن و مرد با یکدیگر هیچ تفاوتى ندارند.
در تاریخ، زنان بزرگ و برجسته‏اى حضور داشته‏اند؛ همچنان که مردان بزرگ و برجسته‏اى بوده‏اند. در قرآن، وقتى خداى متعال مى‏خواهد براى مؤمنین مثال بزند، از زن مثال مى‏زند: «و ضرب اللَّه مثلاً للّذین آمنوا امرأت فرعون(1).» زن به عنوان عنصر مؤمنِ برجسته‏اى که نظیر او در میان انسانهاى آن روز هم نبود یا کمیاب بود، حضور دارد.
دیدگاه دوم
در زمینه فعالیتهاى اجتماعى، سیاسى، علمى و اقتصادى است. 
از نظر اسلام، میدان فعّالیت و تلاش علمى و اقتصادى و سیاسى براى زنان، کاملاً باز است.
اگر کسى با استناد به بینش اسلامى بخواهد زن را از کار علمى محروم کند، از تلاش اقتصادى باز دارد، یا از تلاش سیاسى و اجتماعى بى‏نصیب سازد، به خلاف حکم خدا عمل کرده است. 
زنان به قدرى که توان جسمى و نیازها و ضرورتهایشان اجازه مى‏دهد، مى‏توانند در فعّالیتها شرکت کنند. آنها هر چه مى‏توانند، تلاش اقتصادى و سیاسى و اجتماعى کنند. شرع مقدّس، مانع نیست. البته چون از لحاظ جسمانى زن ظریفتر از مرد است، لذا ضرورتهایى دارد. تحمیلِ کار سنگین بر زن، ظلم به زن است. اسلام این را توصیه نمى‏کند؛ چنان که منع هم نمى‏کند. البته از امام على‏بن ابى‏طالب علیه‏الصّلاة و السّلام نقل است که فرمود: «المرأة ریحانة و لیست بقهرمانه(2).» یعنى زن گل است، قهرمانه نیست. «قهرمان» یعنى پیشکار و خدمتگزارِ آبرومند. خطاب به مردان مى‏گوید که زنان در خانه‏هاى شما مثل گلى لطیفند که باید نسبت به آنها با کمال ظرافت و دقّت رفتار کرد. زن، پیشکار شما و خدمتگزار شما نیست که خیال مى‏کنید کارهاى سنگین را باید به او محوّل کرد. این، مسأله مهمّى است.
این‏که بعضى مردان وقتى مى‏خواهند ازدواج کنند، شرط قائل مى‏شوند که زن باید حتماً کار کند و شغل و درآمدى داشته باشد، خطاست. گرچه خلاف شرع نیست، اما اسلام به چنین کارى هم توصیه نمى‏کند. این‏که ما بگوییم «زن را از فعالیت اقتصادى و اجتماعى ممنوع کنیم»، به استنادِ نظرِ اسلام، غلط است. اسلام چنین حرفى نگفته است. اما از آن طرف، این را هم که زن را مجبور به انجام کارهاى سنگین و تلاشهاى دشوار اقتصادى، اجتماعى یا سیاسى کنند، اسلام توصیه نکرده است.
نظر اسلام، یک نظر میانه است. یعنى زن اگر فرصت و فراغت داشته باشد، بچه‏دارى مانع او نگردد، شوق و علاقه و نیرو و توان جسمانى داشته باشد و بخواهد وارد فعالیتهاى اجتماعى، سیاسى یا اقتصادى شود، مانعى ندارد.
اما این‏که او را مجبور کنند و بگویند باید حتماً شغلى بپذیرى، روزى فلان قدر کار کنى تا با درآمد آن بتوانى در تأمین هزینه خانوار، سهمى به عهده بگیرى، نه. این را هم اسلام از زن نخواسته است. این را هم یک نوع تحمیل بر زن به حساب مى‏آورد.
پس، به طور خلاصه، در دیدگاه دوم، نظر اسلام این است که در میدان فعّالیت علمى، اقتصادى، اجتماعى و سیاسى، نباید بر زن تحمیل و اجبار کرد؛ چنان که به سد کردن راه او هم نباید پرداخت. اگر خانمها مى‏خواهند وارد فعّالیتهاى اجتماعى و سیاسى شوند، مانعى نیست. البته فعّالیت علمى، خیلى خوب است و بر سایر فعّالیتها ترجیح دارد.
امروز متدیّن‏ترین، انقلابى‏ترین، پاکترین و با ایمانترین دختران و زنان جوان ما، در میان قشرهاى تحصیلکرده هستند.
کسانى که اهل تجمّل و چسبیدن به زر و زیورآلات هستند و یا کورکورانه و چشم بسته مى‏خواهند از الگوهاى غربى در لباس و پوشاک و وضع زندگى تقلید کنند، غالباً از سواد و معلومات و معرفت کافى بهره ندارند. کسى که معلومات داشته باشد، مى‏تواند رفتار خود را کنترل کند و آن را با هر چه حقّ و حقیقت و خوب است، تطبیق دهد. بنابراین، در میدان علمى، همه راههاى فعّالیت باید براى زنان باز باشد. دختران، حتّى در روستاها هم درس بخوانند. توصیه من به پدران و مادران این است که بگذارند دختر بچه‏هایشانْ به مدرسه بروند و سواد بیاموزند. اگر آنها استعداد دارند و مایلند پس از طىّ مراحل ابتدایى به تحصیلات عالیه و دانشگاهى بپردازند، ممانعت نکنید. بگذارید در جامعه اسلامى ما آنها جزو انسانهاى با سواد و داراى معلومات شوند. این هم از دیدگاه دوم.
دیدگاه سوم
نگاه به زن، به عنوان یک عضو در خانواده است که این از همه مهمتر به نظر مى‏رسد.
عزیزان من! در اسلام به مرد اجازه داده نشده است که به زن زور بگوید و امرى را بر او تحمیل کند. براى مرد در خانواده، حقوق محدودى قرار داده شده است که از روى کمال مصلحت و حکمت است. این حقوق، براى هر کس گفته و تشریح شود، مورد تصدیق قرار خواهد گرفت. همچنین، براى زن نیز در خانواده، حقوقى معیّن شده است که آن هم از روى مصلحت است. مرد و زن، هر کدام طبیعت، اخلاق، روحیّات و غرایزى دارند که ویژه خودشان است. آنها اگر از خُلقیّات ویژه خود به طور صحیح استفاده کنند، در خانواده، زوجى کامل و هماهنگ و مساعد تشکیل مى‏دهند. اگر مرد زیاده‏روى کرد، تعادل به هم مى‏خورد. اگر زن هم زیاده روى کرد، تعادل به هم مى‏خورد.
اسلام در داخل خانواده، دو جنس زن و مرد را مانند دو لنگه یک در، دو چشم در چهره انسان، دو سنگرنشین در جبهه نبرد زندگى و دو کاسبِ شریک در یک باب مغازه قرار داده است.
هر کدام از این دو، طبیعت، خصوصیات و خصلتهایى، هم در جسم و روح و فکر و هم در غرایز و عواطف دارند که ویژه خودشان است. این دو جنس، اگر با همان حدود و موازینى که اسلام معیّن کرده است در کنار هم زندگى کنند، خانواده‏اى ماندگار و مهربان و با برکت و پرفایده خواهند داشت.

نکته مهمّ این است که در محیط خانواده - همان‏طور که گفتم - این دو عنصر و دو موجود، ضمن برخوردارى از خصوصیاتشان، با یکدیگر هماهنگى و همزیستى دارند. لکن زن از لحاظ جسمى، ظرافت بیشترى دارد و مرد، قویتر و گردن‏کلفت‏تر است. با این حال، اگر قانون از زن دفاع نکند، ممکن است مرد، نسبت به او تعرّض کند. لذا، قانون، در حمایت از بانوانى که خانواده تشکیل داده‏اند و درون محیط خانوادگى خودشان هستند، وظایف بسیار سنگینى دارد.  مطلبى که ما در کشورمان باید با جدیّت دنبال کنیم، حمایت اخلاقى و قانونى از زن است؛ تا مرد در محیط خانواده نتواند زورگویى کند.گرچه پس از انقلاب، اصلاحات زیادى در قوانین ازدواج و حمایت از خانواده شده است، اما کافى به نظر نمى‏رسد.
توصیه ما به همه دست‏اندرکاران - چه آنهایى که در مجلسند، چه آنهایى که در دستگاه دولتى هستند و چه آنهایى که بر منابر خطابه و وعظ هستند - و به خود زنان، این است که چنین مطلبى را مجدّانه دنبال کنند. این همان نقطه اساسى است که اسلام مهمترین کار را در این بخش انجام داده است. این همان نکته‏اى است که در دنیاى غرب، مغفول مانده و امروز زنان دچار مظلومیت شدیدى هستند. بعضى کسان که ظاهر بینند، به محیط اجتماعى در غرب مى‏نگرند و مى‏بینند زنان بدون هیچ پروایى، در جوامعْ ظاهر مى‏شوند. لذا، خیال مى‏کنند که آنها در داخل خانواده هم چنین بى‏پروایى را دارند. در حالى‏که این تصوّر اشتباه است و در محیط خانواده به زنان خیلى ظلم مى‏شود.

امروز، بحمداللَّه، در همه کشور، دانشگاه و حوزه علمیه وجود دارد و دختران جوان، در بخشهاى مختلف این دو نهاد و مرکز علمى، آگاهى کسب مى‏کنند و به علم‏آموزى مى‏پردازند.

تا وقتى این روحهاى جوان، پرشور، داراى آگاهى، با اراده وبا محبّت، در جامعه ما بحمداللَّه فراوان است، استکبار، امریکا و دشمنان ریز و درشت این ملت، هیچ غلطى نسبت به این کشور نمى‏توانند بکنند.

توصیه من به خواهران و دختران عزیزم این است که معلومات و آگاهیهایتان را بیشتر کنید. مطالعه، دقّت، تحقیق، درس، ورود به مسائل مورد ابتلاى روز و اهتمام به کارهاى دینى، جزو وظایف حتمى و مسلّمى است که امروز زنان کشور باید مثل مردان، خود را موظّف به انجام آنها بدانند. شما هستید که فرزندان صالح مى‏پرورید و همسران خود را براى ورود به میدانهاى مثبت، تشجیع مى‏کنید. بسیارى از زنان، شوهرانِ خودشان را بهشتى مى‏کنند و آنها را از مشکلات دنیا و آخرت نجات مى‏دهند. کار و تلاش زن و آگاهى و موضعگیرى او، چنین ارزشى دارد.

اللهم احفظ قائدنا الخامنه ای